این آزمایش طی چهار سال متوالی با استفاده از 172 بره نر نژادهای قزل و مهربان در دو دوره پروار 60 و 80 روزه انجام شد. پرواربندی در دو نوبت انجام گرفت. گروه اول بره ها بلافاصله پس از شیرگیری (بهاره) و گروه دوم حدود چهار ماه پس از شیرگیری و تغذیه با پس چر (پاییزه) پروار شدند. متوسط سن شیرگیری بره ها 74.3±3.7 روز بود. پرواربندی در باکس های انفرادی انجام شد. خوراک مصرفی دو بار در روز و به صورت پلت شده داده می شد. صفات مورد بررسی شامل وزن تولد، وزن شیرگیری، افزایش وزن روزانه پیش از شیرگیری و زمان پروار، مصرف خوراک و ضریب تبدیل غذایی بود. میانگین وزن تولد بره های مهربان و قزل به ترتیب 4.30 و 4.81 کیلوگرم و میانگین وزن شیرگیری آنها به ترتیب 24.17 و 27.04 کیلوگرم بود. میانگین حداقل مربعات افزایش وزن روزانه پیش از شیرگیری در نژادهای قزل و مهربان به ترتیب 299.5 و 267.9 گرم در روز بود. میانگین افزایش وزن روزانه بره های قزل در پروار بهاره و پاییزه به ترتیب 260.3±19.7 و 218.8±19.8 و در مهربان به ترتیب 233.3±19.3 و 195.6±19.1 گرم در روز بود. میانگین ضریب تبدیل غذایی بره های قزل در سیستم بهاره و پاییزه به ترتیب 6.94±0.59 و 7.96±0.59 و در مهربان 7.48±0.55 و 0.58±8.77 بود. میانگین حداقل مربعات مصرف خوراک روزانه، افزایش وزن روزانه در پروار 60 روزه به ترتیب 1.84±0.03 کیلوگرم و 249.7±7.9 گرم و در سیستم 80 روزه به ترتیب،1.59±0.02  کیلوگرم و 204.3±5.7 گرم بود. میانگین ضریب تبدیل در پروار 60 روزه 7.43±0.24 و در 80 روزه 8.15±0.17 بود. اثر متقابل طول دوره × نژاد، فصل × نژاد و فصل × مدت پروار بر عملکرد پروار بره ها معنی دار نبود. سن و وزن مادر تاثیر معنی داری بر صفات مورد بررسی نداشت.

به منظور تعیین اثر سطح و منبع چربی بر عملکرد پروار گوساله های نر کردی، 90 راس گوساله با میانگین وزن اولیه 224 ± 18 کیلوگرم در شرکت گوشت زیاران در منطقه زیاران بمدت 98 روز با جیره های غذایی (1) بدون مکمل چربی؛ (2) حاوی %5 پیه و (3) حاوی %5 چربی مخلوط (پیه و چربی طیور به نسبت 4 به 1) تغذیه شدند. در این پژوهش قابلیت هضم ظاهری مواد مغذی جیره ها، افزایش وزن روزنه، بازده غذایی، درصد لاشه، قطعات لاشه، چربی داخلی، ضخامت چربی پشت، سطح مقطع ماهیچه راسته، اندازه گیری شدند. میانگین قابلیت هضم ظاهری چربی خام جیره های 2, 1 و 3 به ترتیب %68.84, %59.3 و %78.54 قابلیت هضم دیواره سلولی %47.0 , %49.2 و %40.5 و قابلیت هضم دیواره سلولی منهای همی سلولز %42.0 , %44.1 و %38.0 بود. تفاوت بین میانگین ها در مورد صفات فوق معنی دار بود (P<0.05). قابلیت هضم ماده خشک و پروتئین خام به طور معنی دار تحت تاثیر جیره غذایی قرارنگرفتند. میانگین افزایش وزن روزانه گوساله های تغذیه شده با جیره های 2, 1 و3 به ترتیب 0.864, 0.735 و 0.930 کیلوگرم، ضریب تبدیل غذایی 8.34, 10.77 و 7.92 و ضخامت چربی پشت 10.25, 8.98 و 9.90 میلیمتر بودند، تفاوت بین میانگین ها برای این صفات معنی دار بود (P<0.05). درصد لاشه گرم گوساله های تغذیه شده با جیره های 2, 1 و3 به ترتیب برابر 55.00, 54.18 و 54.33 و درصد چربی داخلی 4.12, 5.11 و 4.76 بودند که از نظر آماری بطور معنی داری تحت تاثیر جیره غذایی قرارنگرفتند . تفاوت معنی داری بین گوساله های تغذیه شده با جیره های مختلف از نظر سطح مقطع ماهیچه راسته و ترکیبات شیمیایی گوشت بدون استخوان دنده های 11, 10 و 12 وجود نداشت.

اثر آمیخته گری بر صفات رشد و ترکیب لاشه بره های آمیخته قزل و مهربان با استفاده از 162 راس از بره های نر خالص و بره های حاصل از تلاقی های دو جانبه نژادهای مذکور در دو سال متوالی بررسی شد. چهار گروه ژنتیکی شامل بره های خالص مهربان، خالص قزل، آمیخته های نر قزل × ماده مهربان و نر مهربان × ماده قزل بودند. پرواربندی به صورت تلفیقی از چرای آزاد از پس چر مزارع گندم، جو، یونجه و تغذیه با کنسانتره به مدت 84 روز انجام شد. آمیخته گری تاثیر معنی داری بر افزایش وزن روزانه، درصد لاشه و برخی از اجزا لاشه داشت (P<0.01). میانگین حداقل مربعات افزایش وزن روزانه در بره های آمیخته حاصل از نر قزل × ماده مهربان بالاترین (256.5 گرم در روز) و در بره های خالص مهربان پایین ترین (222.0 گرم در روز) بود. وزن کل دنبه و درصد آن در چهار گروه ژنتیکی تفاوت معنی داری نداشت. مجموع چربی دور کلیه، قلب، روده و محوطه شکمی در آمیخته ها به طور معنی داری بالاتر از مهربان خالص بود (P<0.05) اما درصد چربی داخلی نسبت به وزن لاشه در بین گروه ها، تفاوت معنی داری نداشت. اثر نژاد (P<0.05) و سن شروع پروار (P<0.01) بر وزن ران معنی دار بود. تاثیر آمیخته گری بر درصد ران و راسته، وزن و درصد سردست، درصد پیش سینه و قلوه گاه معنی دار نبود. اثر ژنوتیپ بر سطح مقطع راسته معنی دار (P<0.05) و در مهربان خالص کمترین و در آمیخته های حاصل از قوچ مهربان × میش قزل بالاترین بود. درصد ماده خشک، پروتئین و چربی لاشه در بین گروه ها تفاوت معنی داری نداشت. اثر متقابل ژنوتیپ × سال برای هیچکدام از صفات معنی دار نبود.

در این تحقیق تاثیر سنین مختلف از شیرگیری بر عملکرد پروار بره های نر نژاد فراهانی مطالعه شد. بدین منظور تعداد 16 راس بره نر در سنین 45، 60، 75 و 90 روزگی به طور تصادفی انتخاب، از شیرگرفته شده و به مدت 90 روز پروار گردیدند. آزمایش در قالب طرح آزمایشی کاملا تصادفی با چهار سن از شیرگیری در چهار تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که با افزایش سن از شیر گیری میانگین وزن نهایی، خوراک مصرفی روزانه، لاشه گرم و لاشه سرد به طور معنی داری افزایش یافت (P<0.05)، ولی در میانگین کل تغییرات وزن، وزن افت لاشه و درصد افت لاشه تفاوتی حاصل نگردید (P>0.05). از طرفی بین میانگین افزایش وزن روزانه در سنین 45 و 60، همچنین 75 و 90 روزگی تفاوتی دیده نشد (P<0.05). میانگین ضریب تبدیل غذایی سنین 45، 60 و 75 روزگی اختلاف نداشت، ولی به طور معنی داری کمتر از سن از شیرگیری 90 روزگی بود (P<0.05). با توجه به عدم تفاوت معنی دار کل تغییرات وزن، وزن افت لاشه و درصد افت لاشه در سنین مختلف از شیرگیری و نیز با توجه به یکسان بودن آماری ضریب تبدیل غذایی در سنین 45، 60 و 75 روزگی و بهتر بودن این فراسنجه نسبت به سن از شیرگیری 90 روزگی و از طرفی با احتساب صرفه اقتصادی ایجاد شده در اثر فروش شیر مازاد میش و کاهش تراکم دام در مرتع توصیه می گردد که بره های نر نژاد فراهانی در سن 60 روزگی از شیرگرفته شده و وارد مرحله پروار گردند.

هدف از انجام این آزمایش، تعیین مناسب ترین سن از شیرگیری بره های زل بود. به این منظور تعداد 90 رأس برۀ نر و ماده زل با میانگین وزن تولد 41/0 ± 57/2 کیلوگرم از یک گله، انتخاب و به سه گروه 30 رأسی تقسیم شدند. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از: 1؛ شیرگیری در سن 60 روزگی، 2؛ شیرگیری در سن 75 روزگی و 3؛ شیرگیری در سن 90 روزگی. بره ها پس از شیرگیری بلافاصله وارد برنامۀ پرواربندی شدند و تا سن شش ماهگی با جیره هایی مشابه از نظر پروتئین خام و انرژی قابل متابولیسم تغذیه شدند. میش های مادر هر سه گروه دو ماه پس از زایش وارد برنامۀ جفتگیری شده و در هنگام زایمان، اطلاعات مربوط به زایش آنها شامل وزن میش، مرده زایی و چندقلوزایی، وزن تولد و جنسیت بره ثبت گردید. نتایج نشان داد ماده خشک مصرفی روزانه و ضریب تبدیل خوراک بره های پروار شده تحت تأثیر سن شیرگیری قرار نگرفت. بره های شیرگیری شده در سن 60 روزگی، در طول دورۀ پرواربندی، افزایش وزن روزانه بیشتری در مقایسه با بره های شیرگیری شده در سن75 و 90 روزگی داشتند. میزان زایش میش ها در گروه های آزمایشی 60، 75 و 90 روز شیرگیری شده به ترتیب 88، 81 و 85 درصد، زادآوری 119، 118 و 117 درصد، بره زایی 104، 96 و 100 درصد و دوقلوزایی 19، 18 و 17 درصد بود. می توان نتیجه گرفت که شیرگیری بره های زل در 60 روزگی سبب افزایش عملکرد رشد در مقایسه با شیرگیری بره ها در سنین بالاتر از آن می شود و عملکرد تولیدمثلی میش را بهبود می بخشد.

به منظور بررسی اثر سطوح مختلف سبوس گندم بر عملکرد پروار و خصوصیات لاشه، آزمایشی بر روی 15 راس بره نر نژاد بلوچی انجام شد. آزمایش با سه تیمار و تعداد 5 تکرار در هر تیمار در قالب طرح کاملا تصادفی انجام گردید. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از: 1- سطح 10% سبوس گندم در ماده خشک جیره، 2- سطح 20% سبوس گندم در ماده خشک جیره و 3- سطح 30% سبوس گندم در ماده خشک جیره. در جیره های 2 و 3 سبوس گندم جایگزین جو و ذرت جیره شده بود. آزمایش به مدت 90 روز انجام شد. نتایج آزمایش نشان داد که استفاده از سطوح مختلف سبوس گندم تاثیر معنی داری بر عملکرد تولیدی بره ها شامل اضافه وزن روزانه، وزن زنده نهایی، ضریب تبدیل خوراک و صفات لاشه نداشت. مصرف خوراک و مواد مغذی در بره ها تحت تاثیر سطوح مختلف سبوس گندم قرار نگرفت، هرچند مصرف سبوس گندم بین تیمارها اختلاف معنی داری (P<0.05) را نشان داد. pH مایع شکمبه نیز بین کلیه تیمارها تقریبا یکسان بود، ولی غلظت نیتروژن آمونیاکی بین تیمارها اختلاف معنی داری داشت (P<0.05) و با افزایش سطح سبوس در جیره غلظت نیتروژن آمونیاکی افزایش یافت. بنابراین می توان نتیجه گرفت که از سطوح بالای سبوس تا 30 درصد ماده خشک می توان در جیره بجای دانه غلات استفاده کرد.

مقدمه و هدف: استان مرکزی از جمله قطب ­های مهم پرواربندی گوساله در کشور تلقی می­ شود. این استان با دارا بودن 370 هزار رأس گاو و گوساله اعم از اصیل، دورگ و بومی، بیش از 4/4 درصد از کل جمعیت گاو و گوساله ایران را در اختیار داشته و در بین استان ­های کشور حائز مقام دوازدهم می­ باشد. ضمن اینکه، این استان با تولید 15 هزار تن گوشت گاو و گوساله حدود 3/3 درصد تولید گوشت قرمز گاو و گوساله کشور را به‎خود اختصاص داده است. در سال ­های اخیر علاقه زیادی از سوی دامداران استان برای پرواربندی گوساله ­های نژاد سیمنتال، به‎دلیل آرام بودن و بازده تولید گوشت مطلوب ­تر و نیز سازگاری با شرایط آب و هوایی این استان به­ وجود آمده است که این مسئله نیز باعث تمایل و درخواست معاونت بهبود تولیدات دامی استان جهت اجرای پروژه­ای به­ منظور تعیین بازده و خصوصیات پروار این نژاد به‎صورت علمی و مستند شد. از آنجا که در استان پژوهشی جهت مقایسه بین عملکرد رشد و پروار گوساله­ های دورگ هلشتاین و سیمنتال انجام نشده و اطلاعات اندکی از ویژگی­ های لاشه و وزن های مناسب کشتار نژادهای گاو در استان وجود دارد، پرواربندان گوساله اطلاعات دقیقی در مورد میزان بهره ­وری، مصرف خوراک و صفات رشد و کیفیت لاشه گوساله‎های نژادهای مختلف در اختیار ندارند. لذا این پژوهش به‎منظور مقایسه صفات و ویژگی­ های پروار و لاشه گوساله‎های نر دورگ نژادهای بومی- هلشتاین و آمیخته های نژادهای بومی - سمینتال در یکی از واحدهای پرواربندی استان مرکزی که شرایط و امکانات لازم برای اجرای پژوهش را داشت (داشتن باسکول و جایگاه مناسب و کافی)، انجام شد. مواد و روش‎ها: تعداد 60 رأس گوساله نر با میانگین وزنی 10 ± 160 کیلوگرم به دو گروه 30 رأسی تقسیم شدند (گروه اول گوساله‎های دورگ بومی هلشتاین و گروه دوم گوساله­ های دورگ بومی- سیمنتال). به‎نحوی‎که کمترین تفاوت از نظر وزن و وضعیت بدنی بین دو گروه وجود داشت. برای هریک از گروه­ ها، بر اساس احتیاجات مواد مغذی گوساله ­ها و با توجه به مواد خوراکی مناسب و قابل دسترس در واحد، جیره­ های متعادل و بهینه بر پایه جداول NRC گاوهای گوشتی سال 2016 تنظیم شد و خوراک­ های کاملاً مخلوط متوازن بعد از طی یک دوره عادت دهی 14 روزه، در اختیار گوساله­ ها، قرار گرفت. میانگین میزان مصرف علوفه به کنسانتره در کل دوره حدود 40 به 60 تنظیم گردید. در طول دوره پروار، خوراک مصرفی روزانه در سه نوبت و تا حد اشتها در اختیار گوساله ­ها قرار گرفت. میزان خوراک مصرفی روزانه گوساله ­ها ثبت شد. دام ­ها ماهیانه یک بار پس از 12 ساعت محرومیت از غذا و قبل از تغذیه صبح توزین شدند و سپس محاسبه ضرایب تبدیل غذایی دام ­های هر گروه انجام شد. دوره پروار تا رسیدن گوساله­ ها به وزن مناسب ادامه یافت. در پایان دوره، تعداد 5 رأس از گوساله­ های هر گروه، پس از 12 ساعت محرومیت از غذا، توزین و ذبح شدند و وزن و بازده لاشه و ضخامت چربی روی دنده 12 گوساله‎ها اندازه‎گیری شد. تجزیه داده­ های مربوط به مصرف خوراک و افزایش وزن دام ها به­ صورت اندازه ­گیری­ های تکرار شده در زمان انجام شد و مقایسه میانگین ها با آزمون دانکن صورت پذیرفت. یافته‎ها: نتایج نشان داد که کل افزایش وزن گوساله ­ها در دوره پروار، برای گوساله­ های دورگ بومی- سیمنتال و دورگ بومی- هلشتاین به‎ترتیب 360 و 336 کیلوگرم بود که نشان دهنده افزایش وزن بالاتر (24 کیلوگرم) گوساله‎های دورگ بومی- سیمنتال بود (0/03p=). میانگین افزایش وزن ماهانه گوساله­ های دورگ بومی- سیمنتال و بومی- هلشتاین در یک دوره پروار به‎ترتیب برابر با 40 و 37/300 کیلوگرم و افزایش وزن روزانه آنها به‎ترتیب 1/330 و 1/240 کیلوگرم کیلوگرم در ماه بود (0/032p=). میانگین ماده خشک مصرفی روزانه در طول دوره پروار برای گوساله ­های دورگ سیمنتال و دورگ هلشتاین به‎ترتیب برابر با 8/05 و 8/28 کیلوگرم بود که تفاوت بین آن­ها معنی­ دار نبود. میانگین ضریب تبدیل غذایی در کل دوره پروار برای گوساله‎های دورگ سیمنتال و دورگ هلشتاین به‎ترتیب 6/05 و 6/67 بود که تفاوت بین دو گروه معنی­ دار بود (0/04p=). میانگین بازده لاشه گرم گوساله های دورگ سیمنتال و دورگ هلشتاین در پایان 9 ماه پروار 55/45 و 52/27 درصد بود که تفاوت معنی­ داری بین دو گروه وجود داشت (0/01p =). ضخامت چربی پشتی بین دنده‎های 12 و 13 با تفاوت معنی­ داری در گوساله­ های دورگ سیمنتال کمتر از گوساله های دورگ هلشتاین (به‎ترتیب 6/05 و 6/75 میلی متر) و ضخامت عضله راسته در محدوده دنده‎های 12 و 13 با تفاوت معنی­ داری در گوساله‎های دورگ سیمنتال بیشتر از دورگ­ های هلشتاین بود (به ­ترتیب 53/62 و 51/4 میلی­ متر) (0/035=p). نتیجه‎گیری: نتایج حاصل شده از این پژوهش نشان داد که گوساله‎های دورگ بومی- سیمنتال دارای راندمان بهتری از نظر رشد، بازده غذایی و ویژگی‎های لاشه و گوشت نسبت به گوساله‎های دورگ بومی- هلشتاین هستند. لذا برای اقتصادی کردن تولید گوشت و تأمین گوشت قرمز مورد نیاز کشور از منابع داخلی پیشنهاد می­ شود که در صورت امکان تعدادی از پرواربندی‎های کشور، اقدام به پروار نمودن این نژاد پربازده نمایند.